Piše profesor Dejan Kreculj
Godine 1868, preduzetni Nemci iz Pančeva, predvođeni uglednim građaninom Vilhelmom Hermanom Grafom, osnovali su finansijsku zadrugu nazvanu Prva pančevačka pučka banka kao udruženje za samopomoć. Ovo udruženje postalo je preteča najvećeg i najznačajnijeg novčanog zavoda u Pančevu – Pučke banke. Banka je počela s radom 1. januara 1869, a već u junu iste godine prerasla je u akcionarsko društvo, označivši početak svog uspona.
Vremenom je Pučka banka širila delatnost, uvećavala kapital i imovinu. Tako je 13. aprila 1897. postala vlasnik velikog magacina na obali Tamiša, u neposrednoj blizini pristaništa, poznatog Pančevcima kao Crveni magacin – zgrada koja je postala simbol privrednog procvata grada. Početkom 20. veka, između 1901. i 1903. godine, prema nacrtima budimpeštanskih arhitekata Kalmana i Ulmana, podignuta je reprezentativna zgrada u stilu secesije. Smeštena na početku nekadašnjeg Starčevačkog sokaka, danas Ulice Žarka Zrenjanina, ova zgrada i danas svedoči o nekadašnjoj snazi banke.
U godinama pred Prvi svetski rat, Pučka banka proširila je mrežu filijala, otvarajući podružnice u Kovinu, Padini, Perlezu, Alibunaru, Kovačici, Dolovu, Omoljici, Bavaništu i Novom Selu.
Filijala u Kovinu osnovana je pre 1900, na inicijativu trgovačke kuće Johana Hibša (1862-1940), dok je podružnica u Bavaništu radila od 1909. do 1917. godine. Zbog finansijskih teškoća nakon Velikog rata, kovinska filijala zatvorena je 1921, da bi se, posle sedmogodišnje pauze, ponovo otvorila 1928. u zgradi poznatoj kao Dinusova kuća.
Kovinska filijala, kojom je upravljao Janoš Dinus kao zastupnik banke, (verovatno Andrija Dinus, 1886-1946, usled tadašnje prakse da su Srbi koristili mađarska imena u poslovnoj komunikaciji ili kao alternativno oslovljavanje) bila je važan stub privrednog života grada. Banka je primala novac na štednju, odobravala kredite, bavila se kupovinom i prodajom akcija, a učestvovala je i u osnivanju akcionarskih društava, zanatskih radnji i fabričkih pogona. U kovinskoj filijali radili su i inženjer Jene Paul i ekonomista Bogdan Vlajković, čija su imena ostala upamćena među starijim Kovincima.
Zajedno sa pančevačkom pivarom, izgradila je podrum za pivo, vino i alkoholna pića u Kovinu, dodatno učvrstivši svoju ulogu u privredi. Mada odavno devastirana, zgrada “Pivare” kako je Kovinci znaju na početku Surduka, bila je mesto žive aktivnosti s obzirom da je tu radio distributivni centar za pivo i vino, pretakanje i prodaju, što se vidi po natpisima na zgradi.
Pučka banka doživela je težak udarac krajem 1944, kada je konfiskovana kao nemačka imovina. Njene poslove preuzela je Pančevačka gradska štedionica, da bi 1948. godine prešla pod upravu Komunalne banke. Ova banka ukinuta je 1952, ali je ponovo uspostavljena u aprilu 1955, da bi decembra 1965. promenila naziv u Komercijalna banka. Od 1978. godine banka je nosila naziv Privredna banka Pančevo, ulazeći u period od skoro tri decenije promena, uključujući spajanja i razdvajanja sa drugim bankama. Početkom 21. veka, banka se pripojila Poštanskoj štedionici, čime je Privredna banka Pančevo izgubila svoj identitet, uključujući naziv, efektivu i imovinu.
Iako Pučka banka više ne postoji, njena priča ostaje deo istorije Banata – priča o preduzetništvu, zajedništvu i privrednom duhu koji je obeležio jednu epohu.
